Biyoteknoloji ve Çeşitleri
Mikrobik Biyoteknoloji:
Ancak bir mikroskop yardımıyla görülebilecek kadar küçük organizmalara mikroorganizma denir. Mikroorganizmaların genetiğinin değiştirilmesi mikrobik biyoteknolojinin konusudur. Bakteri, virus, bira mayası, maya mantarı bu tip organizmalara örnektir. Özellikle doğada çok fazla miktarda bulunan bakteriler, bu alanda çok yaygın olarak kullanılırlar. Mikrobik biyoteknoloji; yiyecek üretimi için daha kullanışlı enzim ve organizma eldesi, üretim sistemlerinin kolaylaştırılması, endüstri atıklarının zehirsizleştirilmesi, maden verimliliğinin arttırılması, insan veya hayva sağlığı için önemli proteinlerin kopyalanması ve üretimi gibi işlemlerde uygulanır. (2)
Tarımsal Biyoteknoloji:
Tarımsal biyoteknoloji, gıda üretiminde kullanılan ekinleri daha verimli kılacak ya da ürüne istenilen özellikleri kazandıracak genetik değişiklikleri sağlayan teknolojidir. Ekinlere, kuraklığa ve aşırı soğuklara karşı direnç ve daha yüksek verim gibi sahip olduklarından farklı yeni ve yararlı özelliklerin kazandırılması, çaprazlama gibi geleneksel yöntemlerle yüzyıllardan beri yapılmış olan bir uygulamadır. Hatta şuanda tükettiğimiz besinlerin çoğunun genetiği ilk halinden farklıdır. Ancak bu uygulamanın, seçilmiş olan belirli bir genetik özelliğin bir organizmadan diğerine aktarılması yoluyla yapılmaya başlanması modern biyoteknolojinin gelişimiyle mümkün olmuştur. Bu yeni ve gelişmiş sistemlerin kullanılmasıyla ekinlere yeni özelliklerin kazandırılması daha kesin ve seçici bir hale gelmiştir. Ayrıca modern biyoteknolojiyle, ekinlerin hastalıklardan ve bitki öldürücü faktörlerden korunması, böcek ilaçmasının gerekliliğinin azaltılması, gıdaların besin değerlerinin yükseltilmesi gibi yararlar da sağlanmıştır. (10)
Hayvan Biyoteknolojisi
Hayvan biyoteknolojisinin gelişimiyle birlikte, hayvanların genetik yapısı değiştirilerek daha yararlı özelliklere sahip hayvan ve hayvan ürünleri elde edilmeye başlandı. Fare, tavşan, kuzu, kuş, balık, keçi, sığır ve tavuk biyoteknolojide kullanılan hayvanlara örnek olarak gösterilebilirler. Bu teknoloji özellikle antikor üretiminde önemli bir yere sahiptir. Antikorlar, vücuda giren yabancı maddelerin tanınıp yokedilmesini sağlayan koruyucu proteinlerdir. İnsan bağışıklık sisteminin kuvvetlendirilmesi için kullanılan bu antikorlar, insan geni nakledilen hayvanlar tarafından da üretilebilirler. Bu şekilde başka bir canlının genini taşıyan hayvanlara transgenik hayvanlar denir. Antikorların dışında birçok protein yine insan sağlığı için hayvanlarda üretilmektedir. Örneğin insanda kan pıhtılaşması için gerekli olan protein geni ineklere verilerek, ineklerin bu proteini sütünde üretmesi sağlanabilmektedir. Hayvanların bioteknolojik olarak rol aldığı başka bir alan da konu hakkında yapılan araştırmalardır. Araştırmalar sırasında deneyleri gerçekleştirmek için hayvanlar kullanılmaktadır. Belirli bir genin bozulması yoluyla o genin işlevinin ne olduğunun bulunmasına yarayan “knock-out” hayvan deneyleri bunların iyi bir örneğidir. Genlerin işlevleri insanlarda ve hayvanlarda benzerlik gösterdiğinden, bu deneyler bilim adamlarının insanların genetik yapısı hakkında daha fazla bilgi edinmesine olanak sağlar. Yeni üretilen ilaçların hayvanlar üzerinde denenmesi de yine hayvanların insan sağlığının geliştirilmesinde kullanılmasının bir örneğidir. Bilim adamları 1997 yılında, hücre çekirdeğinin aktarımı yoluyla yeni bir canlı üretimini, klonlama işlemini gerçekleştirmişlerdir. Klonlamanın, organ naklinde ortaya çıkacak gelişmeler gibi bazı pozitif sonuçları olmuştur. Fakat insan klonlanması olasılığı gibi, bu alanda daha ileriki yıllarda görülebilecek bazı gelişmeler insanların kafasında soru işaretleri yaratmıştır. (2)
Adli Biyoteknoloji:
Bilimin adli davalardaki önemi çok büyüktür. Bir çok davanın çözümlenmesi bilimsel kanıtlar sayesinde olur. Adli konularla ilgilenen, hukukla ilişki içerisinde olan bu bilim dalına adli bilim, araştırmalar ve kanıt toplama sırasında genetik yapı incelemeleri yapan teknolojiye de biyoteknoloji denir. Parmak izi yöntemi, yaklaşık 100 yıldan beri adli bilimde kullanılan bir kimlik tespit aracıdır. Her insanın eşsiz bir parmak izine sahip olması suçluların ve masumların belirlenmesinde çok büyük kolaylık sağlamıştır. 1985’den itibaren ise, adli bilimde daha gelişmiş bir teknoloji kullanılmaya başlanmıştır. Bu teknolojide, yine her insanı bir diğerinden ayırt edecek farklı bir tür “parmak izi” kullanılmaktadır. DNA parmak izi yöntemiyle, insanların DNAlarının küçük bür bölümü incelenerek kesin sonuçlar elde edilebilmektedir. DNA parmak izi yöntemi ayrıca, babalık testinde, nesli tükenmekte olan canlıların avlanma yoluyla öldürülmekten korunmalarında ve hastalıkların yayılmalarının saptanmasında da kullanılmaktadır. (2)
Biyoiyileşme (Bioremediation):
Hava, su, toprak gibi doğa unsurları; endüstri atıkları, kimyasal sızıntılar, ev atıkları, kimyasal ilaçlamalar gibi insan kaynaklı zararlı maddelerle kirletilmektedirler. Biyoteknoloji, insan sağlığını koruma ve iyileştirmede kullanılmasının yanı sıra, çevreyi korumada ve çevreye zarar veren faktörlerin azaltılması veya yok edilmesinde de işlev görür. Biyoiyileştirme de, doğaya zaralı bu maddelerin işlenmesi ve azaltılmasında kullanılan biyoteknolojidir. Biyoiyileştirmede, tehlikeli veya zararlı maddelerin, canlı organzimalar kulanılarak daha zehirsiz maddelere dönüştürülmeleri gerçekleştirilir. (2)
Akuatik Biyoteknoloji(Aquatic Biotechnology):
Genetik mühendisliğinin gelişimiyle akuatik biyoteknolojide, daha önce kullanılan bir teknik olan su canlılarının kontrol altında yetiştirildiği su kültürü (aquaculture) yanında, canlıdan canlıya gen aktarımı uygulanmaya başlanmıştır. Kutup denizlerinde dondurucu soğuklarda, okyanusun dibinde yüksek basınç altında, tuzluluk oranının çok büyük olduğu sularda, çok yüksek sıcaklıklarda veya neredeyse ışıksız ortamlarda yaşamaya uyum sağlamış olan su altı canlıları, onlara bu çok çeşitli ortamlarda bulunabilme yetilerini kazandıran farklı genetik bilgilere sahiptirler. İşte su altı canlıları sahip oldukları genler, proteinler ve metabolik aktiviteler sayesinde biyoteknoloji için zengin bir kaynak oluştumuşlardır. Akuatik biyoteknoloji de bu sayede, dünyanın besin üretimini arttırma, insan sağlığı için ve ilaç yapımında kullanılabilecek yeni bileşikler sağlama, kimya endüstrisinde yeni ilaçların bulunup geliştirilmesi, hastalıkların tedavisinde yeni yaklaşımlar bulunması gibi çok geniş alanlarda hizmet eden bir biyoteknoloji türü haline gelmiştir. (2)
Tıbbi Biyoteknoloji:
Genetik alanındaki teknolojik gelişmeler sayesinde, insan sağlığının korunumunda, hastalıkların teşhisinde ve tedavisinde, tıbbi biyoteknoloji uyulamaları başlamıştır. Hastalıklı genlerin sağlam genlerle değiştirildiği gen terapisi ve gelişince sinir, kas, kan hücreleri gibi insan vucüdunun çeşitli hücreleri olmak üzere özelleşen olgunlaşmamış hücrelerin kullanıldığı stem hücresi teknolojisi, tıbbi biyoteknolojide uygulanan yöntemlerdendir. (2)
2- Thieman, W & Palladino, M. (2004) Introduction to biotechnology. (1st Ed.) Benjamin Cummings
10- Biotechnology Industry Oganization. (t.y.). Frequently asked questions on agricultural biotechnology. 2 Aralık 2006 tarihinde
http://www.bio.org/foodag/faq.asp#1’den alındı
Kaynak: sabanciuniv.edu sitesinden tamamen bilgi amaçlı alınmıştır detaylı bilgi için lütfen siteyi ziyaret edin
